Kimyasal Silahların İlki: Klor Gazı

Bir kimya öğrencisine bileÅŸikler konusu anlatılırken, bileÅŸiklerin onu oluÅŸturan atomlarla aynı özelliklere sahip olmayabileceÄŸi söylenir. Bunun için en fazla kullanılan örnek sofra tuzudur. Sofra tuzu sodyum ve klor bileÅŸiÄŸidir. Elimizdeki nemden ötürü patlayabilecek sodyumla (Na), zehirli gaz olarak kullanılan klorun (Cl) bileÅŸiÄŸi olan sofra tuzu (NaCl) cacığa katılabilecek kadar zararsızdır. Sodyumun elimizdeki nemden ötürü patlaması ayrı bir konu. Biz klorun insana nasıl zarar verdiÄŸinden bahsedelim. Klor (Cl2) gazı, iki klor atomunun bir araya gelmesiyle oluÅŸan tek elementli bir bileÅŸiktir. Belli miktarlarda solunması halinde, dozuna göre akciÄŸerlerde irritasyon, yanma ve fonksiyon bozulmasına neden olur. Bunun sebebi klorun hayli reaktif bir element olması ve solunum yolundaki su ile reaksiyona girmesi sonucu hidroklorik asit (HCl) ve hipokloröz (HOCl) asit oluÅŸturmasıdır. OluÅŸan bu asitler akciÄŸer hücrelerinde birtakım peroksitler, süperoksitler ve radikaller oluÅŸmasına neden olur. Bu oluÅŸum, akciÄŸerlerde sürmekte olan oksijen alışveriÅŸini engelleyecek miktarlarda gerçekleÅŸirse ölüm gerçekleÅŸir. Kanın pH dengesi bozulur. Bu durum diÄŸer organları kötü yönde etkiler. Daha düşük dozlarda ise akciÄŸerlerde yanma ve nefes alma zorluÄŸu ortaya çıkar. AkciÄŸerlerde su birikimi gerçekleÅŸir. BoÄŸaz, göz, burun, yemek borusu gibi yüzeyinde su içeren organlarda ise yine yanma hissi meydana gelir.Â
Klor gazının 0,3 ppm (bir milyon birim içerisinde 0,3 adet) gibi düşük miktarlarda bile kokusu alınabilir. 2-3 ppm’de ise tahammül edilemeyecek bir hal alır. 400 ppm’de 30 dakika içinde; 1000 ppm’de ise birkaç dakika içinde öldürücüdür. Ypres’teki Fransız askerleri için bu türden bir saldırı hayli sıra dışıydı ve kaçabilecek yerleri yoktu.Â
Â
Küçük bir hesap yapalım. Fransız cephesi 6 km uzunluğundaydı. Cephe gerisini 100 metre olarak kabul edelim. Klor gazı havadan ağırdır. En fazla 100 metre kadar uçabileceğini de kabaca varsayalım. En 6 km, boy 0,1 km ve yükseklik de 0,1 km Fransız cephesinin toplam hacmi. 0,06 km3, yani 60.000.000 m3 olacaktır. Ypres kasabası, deniz seviyesinin 24 m üstündedir. Deniz seviyesi olarak kabul edebiliriz. 15 derece sıcaklıkta ve deniz seviyesinde, bir metreküpte 1,125 kg hava bulunur. 60.000.000 m3 hava, yaklaşık 67,500 ton ağırlığındadır. Salınan klor gazı 160 tondu. 160/73500=0,0023. Yani %0,21. Ppm biriminde söylemek gerekirse: 2100 ppm! Ölümcül limitin 2 katı. Cephenin gerisindekiler için bile kaçış yok. Elbette bu rüzgarsız bir senaryoda, oldukça durağan bir sistemde yapabileceğimiz kaba bir hesaptır.