Kalibre nedir?

Silahlarla yakından ilgilenenler, hiç kuşkusuz “kalibre”nin ne anlama geldiğini çok iyi bilir. Ateşli silahlara çok fazla ilginiz yoksa bile mutlaka “kalibre” kelimesini bir şekilde, bir yerlerden duymuşsunuzdur ancak ne anlama geldiğini bilmiyor olabilirsiniz.

O zaman, biz de kalibre’nin anlamını kısaca açıklamaya çalışalım.

Öncelikle “kalibre” kavramının tanımıyla işe başlayalım. Aslına bakarsanız yivli-setli silahlar ve bu silahlarda kullanılan mermiler için kalibre; tıpkı santimetre, milimetre gibi bir ölçü birimidir ve 1 inç ’in yüzde birine karşılık gelir. Yani 1 kalibre 0,01 inçtir. Tabii inç çoğunlukla ABD, Kanada ve Birleşik Krallık gibi ülkelerde yaygın olarak kullanılan bir ölçü birimi olduğundan bu hesaplamanın bizim günlük hayatımızda pek fazla karşılı olmadığı söylenebilir. Bu durumda bütün bu ölçümleri bizim de kullandığımız metrik sisteme çevirmek yararlı olacaktır.

Av tüfeklerinde ise Kalibre(Gauge (Ga) veya numara);yoğunluğu 11,43 g/cm³ olan kurşunun (Pb) 15°C’ta 453,6 gramına denk gelecek şekilde eşit büyüklükte yapılan kürelerin sayısıdır. Bu sayı, namlunun anma ölçüsünü ifade etmekte olup kürelerin her birinin çapı, anılan kalibredeki namlu iç çapına eşittir.

1 inç, metrik sistemde 2,54 santimetre, bir başka deyişle 25,4 milimetreye tekabül ediyor. Başta da belirttiğimiz gibi 1 kalibre, inç ‘in yüzde biri olduğuna göre kalibrenin metrik sistemdeki karşılığı 0,254 milimetreye denk geliyor.

Bir ölçü birimi olarak kalibrenin karşılığını böylece ortaya koyduk. Ancak kalibre, silahlar söz konusu olduğunda bir ölçü biriminden çok, silahın ateşleyebileceği merminin çapı ve uzunluğunun yanı sıra bizzat silahın namlu çapına da gönderme yapıyor. Dolayısıyla biz silah ve mermilerin kalibrelerinden bahsederken çoğunlukla yukarıda açıklamaya çalıştığımız ölçü biriminden bahsetmiyoruz, zira 9 milimetre, 10 milimetre gibi metrik sistemdeki ölçüler de silah ve mermilerinin kalibrelerini ifade etmek için kullanılıyor.

Bu açıdan bakıldığında, kalibre aslında ateşli silahların ve mermilerin çaplarını ifade etmek üzere kullanılan bir terim. Silah çapları üç farklı sistemle ölçülüyor; bunlar metrik kalibrasyon, Anglo-Amerikan kalibrasyon ve NATO kalibrasyon sistemleri olarak adlandırılıyor.

Metrik ölçümleme sisteminde silahın ateşlediği mermi çapı ve kovan boyu milimetre cinsinden ifade ediliyor. Örneğin 9x19 milimetre bir silahtan bahsederken ilk sayı ‒yani 9‒ mermi çekirdeğinin milimetre cinsinden çapını, “x”ten sonra gelen 19 ise yine milimetre cinsinden merminin toplam uzunluğunu temsil ediyor. Bu çözümleme benzer şekilde 7,65x21, 9x21, 7,62x31 milimetre gibi mermiler için de aynı şekilde yapılabilir. Kimi zamansa bütün bu rakamların sonuna “R”, “J”, “I”, “S” gibi harflerin konulduğunu görebilirsiniz. Bu harfler ise merminin türü, dolumu, biçimi gibi özelliklerini temsil eder.

Kimi zaman metrik sistemde ifade edilmeyen kalibrelerle de karşılaşmanız mümkündür. Örneğin .357, .45, .50 gibi ifadeler silah kalibresinin, bir ölçü birimi olarak kalibre cinsinden ifadesidir. İşte burada, en başta verdiğimiz kalibre-metrik sistem dönüşüm değerleri önem kazanır. Kalibre cinsinden değeri, 0,254 ile çarpmanız, silah kalibresinin milimetre cinsinden karşılığını verecektir. Örneğin; .38 kalibre bir silahın milimetre cinsinden karşılığı .38 x 0,254, yani 9,652 milimetre olacaktır.

NATO kalibrasyonu ise NATO tarafından belirlenen ve NATO üyesi ülkelerde askeri silahlarda kullanılan standartları ifade eder. Bu standart tüm NATO üyesi ülkeler arasında uyum sağlamayı amaçlamaktadır.

Farklı kalibreler kullanım bakımından farklı avantaj ve dezavantajları barındırır. Örneğin, genellikle yüksek kalibreli mermilerin ‒mermi çekirdeğinin ağırlığına da bağlı olarak‒ tahribat gücü de o kadar yüksek olur. Fakat aynı zamanda bu güç; şahlanma, seri kullanım gibi birtakım unsurları da etkileyecektir. Dolayısıyla kalibre seçiminde temel belirleyici silahın kullanım amacı olmalıdır.

Son olarak, standartlaşmış bazı kalibre ölçülerini vererek yazımızı noktalayalım. Dünyada en çok tercih edilen kalibrelerden biri 9 milimetredir ancak bunun dışında da birçok farklı standart mevcuttur. En fazla tercih edilen kalibrelerden bazıları ise aşağıdaki gibidir:

           Yaygın Olarak Kullanılan Kalibreler

.22

.224 / 5,56 mm.

.260 / 6,5 mm.

.284 / 7 mm.

30 / 7,62 mm

9 mm

.38 / .357

.40 / 10 mm.

.45

.50